چگونه میتوان گوینده شد؟

گویندگی را نمی‌توان صرفا یک حرفه و شغل دانست، چراکه این هنر، موهبتی است که در نهاد برخی افراد مستور مانده و باید این گوهر باارزش را در جوهر وجودی آنها کشف کرد و پرورش داد. جوانان بسیاری هستند که با شنیدن یا دیدن خبر گویندگان تلویزیون و رادیو به این شغل هنرگونه مشتاق می‌شوند و سوالات فراوانی برایشان پیش می‌آید که آیا آنها هم می‌توانند گوینده شوند؟ آیا گوینده شدن شرایط، توانایی و سواد خاصی می‌خواهد؟ آیا مراکزی برای کشف استعدادهای آن وجود دارد؟

آموزشگاه‌هایی به صورت محدود و معدود راه‌اندازی شده‌اند که رشته گویندگی را تدریس می‌کنند و آموزش می‌دهند.

یک گوینده باید دارای دو ویژگی ژنی و اکتسابی باشد. ویژگی ژنی به مجموع استعدادهای ذاتی و خدادادی گفته می‌شود مانند صدا و صورت خوب و مناسب و ویژگی‌های اکتسابی به مواردی اطلاق می‌شود که از طریق آموزش آکادمیک و مطالعه حاصل شود.

صدای بم برای گویندگی اخبار خوب نیست، چراکه دامنه رشد آن یک ربع است. همچنین صدای زیر هم دامنه کمی دارد و به یک ربع محدود می‌‌شود، اما صدای میانه صدایی مناسب برای گویندگی است، چراکه از دامنه یک ربع بالا و یک ربع پایین برخوردار بوده و قدرت مانور بالایی دارد. صدای بم در آثار سینمایی و صدای زیر برای برنامه کودک مناسب است. لذا یک گوینده خوب باید با تمام پرده‌‌های آوایی و تکنیک‌های بلندی و زیری صدا آشنا باشد.

کسی که روی صدای خود تمرین کند و از صدای رسا و مناسبی برخوردار باشد نه تنها در استودیو ، بلکه در زندگی فردی و اجتماعی نیز می‌تواند از آن استفاده کند. به عبارتی، مردم روی افرادی که دارای صدای رسا، سواد و سخنوری هستند بیشتر حساب می‌کنند.

فن بیان در گویندگی مجموعه‌ای از تکنیک‌های زبان بدن و زبان گفتار است. این فن به نوعی یک معیار و استاندارد برای بیان مناسب گویندگی است. لذا یک گوینده هر اندازه که در این حوزه مطالعه داشته باشد باز کم است و باید اطلاعات خود را همیشه به روز نگه دارد. گوینده‌ای که دستش به واسطه نداشتن مطالعه مستمر برای مخاطب رو شود دیگر نمی‌تواند اعتماد مخاطب را جلب کند. یک دانشجوی گویندگی باید دارای سه ویژگی رفتاری باشد. اول عشق، دوم عمل و سوم علم و مطالعه است. یک گوینده باید عاشق کارش باشد و این عشق را در عمل با حضور بموقع و انجام کار به نحو احسن نشان دهد. از این دو مهم‌تر، مطالعه و تمرین است. گویندگی یعنی تمرین، تمرین و تمرین. گوینده بدون مطالعه، گوینده نیست، چراکه گویندگی هم هنر است و هم فن.

همان گونه که بسیاری از جوانان علاقه‌مند رشته بازیگری و نمایش هستند و برای یادگیری و ارضای علاقه خود به آموزشگاه‌های بازیگری می‌روند، برخی افراد هم دیده می‌شوند که علاقه‌مند و مشتاق گویندگی در رادیو و تلویزیون هستند.

گویندگی علاوه بر استعداد ذاتی و جوهر خداداد که شرط نخست ورود به این عرصه است، الزامات دیگری هم می‌‌طلبد. برخورداری از اندام‌های صوتی سالم مانند لب، دهان، دندان، زبان، حلق، ریه و حنجره سالم به همراه آهنگ و تُن صدا از پیش‌شرط‌های ابتدایی برای گویندگی است. شروط و ویژگی‌های دیگری نیز وجود دارد که جنبه اکتسابی دارند. اولین ویژگی اکتسابی یک فرد علاقه‌مند به فراگیری فنون و علم گویندگی ، آموزش صحیح دستور زبان و روان‌خوانی ادبیات فارسی است.

برای یک گوینده ، زبان فارسی تنها کلمات و جملات پشت سرهم نیست، بلکه هر حرف و کلمه دارای وزن و موسیقی و آهنگ است. یک گوینده باید با وزن و موسیقی کلمات آشنا باشد تا بتواند از یک سو به بهترین شکل محتوا و پیام خبر را انتقال دهد و از سوی دیگر گوش مخاطب را شیفته آهنگ صدای خود کند نه این که او را خسته کند. سلامت این اندام یک حالت بالفعل است و برای بالقوه شدن آن فرد باید در دوره‌های آموزشی گویندگی شرکت کند و جدیت داشته باشد.

فن بیان یکی از آموزش‌های مهم رشته گویندگی است. این فن یعنی فراگیری اصول و قواعد بیان درست، یعنی بیان قاعده‌مند با معیارهای زبان فارسی. فن بیان به تعریفی یعنی موسیقی کلام فارسی. این فن باعث می‌شود ما از تمام یا بیشتر تارهای صوتی و حنجره خود بهره ببریم، آنها را پرورش دهیم تا به صدایی پُر و به اصطلاح کوک شده برسیم. فن بیان حتی درست نفس کشیدن گوینده را هنگام خوانش تنظیم و تقویت می‌کند.

در گویندگی نیز مانند بسیاری از کارهای دیگر، بیراهه بیشتر از راه اصلی است. مشاهده می‌شود مدتی است سطح کیفی، گیرایی و توان جذب مخاطب از سوی گویندگان کاهش یافته است. برخی گویندگان امروز تصور می‌کنند با چندماه خوانش در استودیو گوینده ماهر و حاذقی شده و خود را مبرا از آموزش مستمر فنون گویندگی می‌دانند. یک گوینده وقتی خود را بی‌نیاز از آموزش و دانش‌اندوزی دید، بداند به پایان راه گویندگی رسیده و بهتر است این شغل را کنار بگذارد.

گویندگی دارای شرایطی عمومی و اکتسابی است. ابتدا باید یک علاقه‌مند به این شغل شرایط عمومی و ذاتی‌ای مانند اندام گفتاری سالم و تن صدای خاص را داشته باشد. حنجره خاص به فرد کاراکتر می‌دهد. صدای خاص گوینده باید دارای شخصیت باشد. مسائل اکتسابی هم مانند تسلط به زبان فارسی، تلفظ درست هجاها، اوزان عروضی و قوافی، کنترل دم و بازدم و بسیاری دیگر توسط تمرین، آموزش و فراگیری حاصل می‌شود.

ضروری است استادان انتخاب استعدادهای گویندگی از همان ابتدا، افراد مستعد را براساس رنگ و جنس صدایشان به بخش‌های مختلف رهنمون شوند تا در آن بخش متخصص شوند. برخی صداها کاملا ورزشی است و برخی دیگر سیاسی و تعدادی به اخبار علمی شبیه است. تفکیک نادرست این استعدادها باعث لطمه دیدن آنها می‌شود. گوینده نیز باید در حوزه خود متخصص و با تمام اصطلاحات حوزه خود آشنا باشد تا بتواند اعتماد مخاطب را جلب کند.گویندگی تنها به خواسته فرد منوط نمی‌شود، بلکه استعداد، سواد و دانش این کار هم لازم است.

هنرجویان گویندگی با شروع به کار خود بیشتر دچار ترس از میکروفن می‌شوند. این ترس باعث لرزش صدا و به شماره افتادن تنفس آنان میشود که شنونده براحتی میتواند متوجه شود این گوینده از تجربه  اندکی برخوردار است.

شغل گویندگی نیاز مبرم با آموزش مستمر دارد و هیچ فردی با شش ماه خوانش نمی‌تواند ادعا کند گوینده شده است. حتی گویندگان با تجربه بالای ۲۰ سال هم باید خود را به روز نگه دارند. همچنین ورزش مداوم برای گویندگان یک ضرورت است، چراکه ورزش باعث کنترل تنفس و سلامت اندام‌های گفتاری می‌شود.

معتقدیم هر اندازه در انتخاب گویندگان سختگیری و ظرافت‌های بیشتری در نظر گرفته شود گویندگان بهتر و با استعدادتری می‌توانند به این حوزه تخصصی ورود کنند.